S3 AFL11: Operatie Zwammerdamschepen deel 1

Muziek podcast: Jessica Polak en Renadi Santoso

Voor de laatste podcast binnen de gemeente Alphen aan den Rijn ben ik te gast in de restauratiewerf van Operatie Zwammerdamschepen in Museumpark Archeon. Hier worden de Romeinse schepen, die ruim 50 jaar geleden zijn opgegraven in Zwammerdam, gerestaureerd tot complete platbodems en boomstamboten. Ik spreek met scheepsarcheoloog en houtspecialist Yardeni Vorst en limesarcheoloog Tom Hazenberg over dit bijzondere project.

In 2019 was ik voor het eerst te gast bij Operatie Zwammerdamschepen. Ik sprak met Tom Hazenberg over de restauratie van de Zwammerdam 2 die op dat moment gaande was in restauratiewerf 1. Ondertussen zijn we 4,5 jaar verder. In de afgelopen jaren is er gewerkt aan de boomstamboten en is het hout van de Zwammerdam 6 schoongemaakt. Het hout van deze platbodem ligt in restauratiewerf 3 waar ook het interview plaatsvindt. Ondertussen wordt het hout van de Zwammerdam 4 gereinigd in restauratiewerf 2. Dit is de grootste van de drie platbodems en zal in het nog te bouwen Nationaal Romeins Scheepvaartmuseum live worden gerestaureerd.

Dit is deel 1 van de aflevering over Operatie Zwammerdamschepen. Yardeni Vorst stelt zichzelf voor. We keren terug naar de jaren zeventig van de vorige eeuw, toen de schepen werden gevonden in Zwammerdam. Yardeni vertelt hoe de schepen indertijd zijn geconserveerd en welke kansen dit biedt om de schepen nu niet alleen te restaureren, maar ook te reconstrueren tot volledige Romeinse schepen. Tom Hazenberg vertelt wat er de afgelopen jaren al is gedaan en wat de planning voor de komende jaren is. Het Nationaal Romeins Scheepvaart Museum zal worden gebouwd als onderdeel van Museumpark Archeon. De Zwammerdam 4, de grootste van de platbodems, zal live in het museum worden gerestaureerd.

Deze aflevering is tot stand gekomen dankzij een bijdrage van het Erfgoedfonds van de gemeente Alphen aan den Rijn.

S3 AFL 9: Romeinse Vicus aan de Rijn

Muziek podcast: Jessica Polak en Renadi Santoso

In deze aflevering hoor je deel 2 met archeoloog Julia Chorus. Ze vertelt over het project Romeinse Vicus aan de Rijn. Er is veel onderzoek gedaan naar de Romeinse forten langs de Rijn, maar hoe zit het met de kampdorpen die er omheen ontstonden? Door in oud onderzoek te duiken en de vondsten opnieuw te bekijken hoopt Julia samen met haar team meer te weten te komen over het ontstaan van de kampdorpen en de bewoners. Naast het onderzoek is publieksparticipatie een belangrijk onderdeel van het project. Als pop-up archeohotspot heeft de tent al regelmatig in Leiden, Alphen aan den Rijn en Zwammerdam gestaan. Zo hoopt Julia steeds meer bewoners bewust te maken van het bijzondere Romeinse verleden in hun eigen woonplaats.

In deze aflevering kom je ook te weten wat je als bewoner of bezoeker in Alphen aan de Rijn en Zwammerdam kunt terugvinden over de Romeinen. Zo is er sinds kort een bronzen maquette van het Romeinse fort in Alphen aan den Rijn. En is er bij de zorginstelling Ipse de Bruggen in Zwammerdam een mooi Limes bezoekerscentrum. In het verleden heb ik hier een blog over geschreven.

Meer weten?

Deze aflevering is tot stand gekomen dankzij een bijdrage van het Erfgoedfonds van de gemeente Alphen aan den Rijn.


S3 AFL 8: TWEE ROMEINSE FORTEN IN GEMEENTE ALPHEN AAN DEN RIJN

Muziek podcast: Jessica Polak en Renadi Santoso

Deze aflevering spreek ik met archeoloog Julia Chorus. Ze schrijft een proefschrift over de houtbouwfasen van de Romeinse forten tussen Vechten en de Noordzee. Daarnaast heeft ze meegewerkt aan de opgravingen in het centrum van Alphen aan den Rijn. Ze is dan ook de ideale kandidaat om ons meer te vertellen over de forten in Alphen aan den Rijn en Zwammerdam, oftewel castellum Albaniana en castellum Nigrum Pulum.

Op 26 oktober 2023 is een bronzen maquette van het houten Castellum Albaniana onthuld op het Rijnplein in Alphen aan den Rijn. Julia heeft de reconstructie gemaakt, waarna kunstenaar en restaurateur Marc van der Aa de maquette heeft gemaakt. Lees het bericht hier.

Lees de blog over het proefschrift van Julia Chorus over de houtbouwfasen van de castella tussen Vechten en de Noordzee. Klik hier.

Meer weten?

Deze aflevering is tot stand gekomen dankzij een bijdrage van het Erfgoedfonds van de gemeente Alphen aan den Rijn.

s2 afl 12: De limes beleven in beeld

Muziek podcast: Jessica Polak en Renadi Santoso

Kelvin Wilson is archeologisch illustrator. Hij is, in tegenstelling tot anderen in het vak, geen archeoloog, maar kunstenaar. Hij heeft indertijd de kunstacademie gedaan, omdat hij illustrator wilde worden. Hij maakt dan ook niet zozeer archeologische reconstructies, maar hij vertelt met zijn prenten verhalen. Hij zorgt ervoor dat de limes voor het grote publiek tot leven komt.

Zijn werk is al verschillende keren voorbij gekomen in mijn podcast. Zo heeft hij de omslag ontworpen van Brittenburg: verdronken hoeksteen van het Romeinse Rijk van Tom Buijtendorp en van Wee de overwonnenen van Alexander van de Bunt. Nieuw en oud werk is bovendien te bewonderen in de tentoonstelling Romeinen langs de Rijn in het Rijksmuseum van Oudheden. Zie daarvoor de aflevering met Jasper de Bruin. Luister de aflevering voor de verhalen achter deze prachtige prenten.

KELVIN WILSON-Stadsmuur Rotterdam kl.jpg

Stadsmuur Rotterdam

De allereerste tekening die Wilson maakte naar aanleiding van een archeologische vondst— toen de stadsmuur van middeleeuws Rotterdam voor de deur van zijn kunstacademie werd opgegraven.

© Kelvin Wilson

KELVIN WILSON-Zwemmende Bataaf (1e en 2e versie) kl.jpg

zwemmende bataaf

De omslagillustratie voor Alexander van de Bunt’s recent verschenen “Wee de overwonnenen”, hergebruikt in een vitrine in het RMO. Bataafse ruiters werden er om geroemd te paard, en in formatie, water over te kunnen steken.

Een redactrice bij uitgeverij Omniboek verzocht na het zien van de illustratie de kleuren ‘volwassener’ te maken, vanwege de beoogde doelgroep van het boek. De prent moet immers vooraleerst visueel overtuigen.

© Kelvin Wilson

KELVIN WILSON-Verloofde kl.jpg

verloofde

In 2003 werkte Wilson samen met TGV Teksten en Presentatie aan de tentoonstelling “Onze oude buren”. Eén van de vele prenten die hij daar voor maakte, met als inspiratie een kralenketting uit het graf van een vrouw, toonde een Bataafse soldaat die afscheid neemt van de vrouw. Later werkte hij deze prent verder uit. Het werk is exemplarisch voor zijn eigen smaak: eenvoud in vorm, diepgang in het onderliggende verhaal. Net als archeologie zelf.

© Kelvin Wilson

KELVIN WILSON-Smeltkroes kl.jpg

smeltkroes

Een winkelstraat achter de limes, vol exotische producten en kleuren. Gemaakt voor de tentoonstelling “Romeinen langs de Rijn” in het RMO.

© Kelvin Wilson

KELVIN WILSON-Moerasbrug kl.jpg

Moerasbrug

Gemaakt in samenwerking met de archeologen van de gemeente Utrecht, met uitstekend bewaarde resten als basis, koos Wilson desondanks voor een voorstelling die de feitelijke weergave ondergeschikt maakt aan de beleving. Zó voelde Nederland voor de zuid-Europese bezettingsmacht.

© Kelvin Wilson

KELVIN WILSON-Vicus.jpg

Vicus

Wilson’s eigen favoriet in zijn serie prenten over de limes is de voorstelling waarin het gevolg van keizer Hadrianus het fort Hoge Woerd verlaat. De prent visualiseert niet de details van uitrustingen en architectuur, maar staat ten dienst van de geschiedenis: op zijn legendarische tour door de noordwestelijke provincies beval de keizer ogenschijnlijk de verzakte, door overstromingen geplaagde houten grensstructuren te herbouwen in steen— met de Muur van Hadrianus als sleutelsteen. Ook het zompige Hollandse land werd verder in cultuur gebracht.

© Kelvin Wilson

s2 afl 7: Romeinen langs de Rijn

Muziek podcast: Jessica Polak en Renadi Santoso

Vanaf 1 juni 2020 is in het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden de tijdelijke tentoonstelling ‘Romeinen langs de Rijn’ te zien. Ik spreek met conservator Jasper de Bruin. Hij vertelt me dat de tentoonstelling enerzijds aan de bezoekers laat zien wat er over de Romeinen bekend is. De meest recente inzichten zijn hierin meegenomen. Anderzijds wil Jasper een ander beeld van de Romeinse limes tonen. Vaak ligt de focus toch op de forten en de soldaten. Deze tentoonstelling laat zien wie er verder in en rondom de forten woonden en hoe de omgeving eruitzag. Wil je weten welke nieuwe inzichten er zijn, wat de bijzondere objecten op de tentoonstelling zijn en welke nieuwe onderzoeksprojecten het RMO gaat opstarten? Luister dan de aflevering.

Deze serie is tot stand gekomen dankzij de Nederlandse Limes Samenwerking.

Deze serie is tot stand gekomen dankzij de Nederlandse Limes Samenwerking.