s3 afl 1: Forum Hadriani

Muziek podcast: Jessica Polak en Renadi Santoso

Sinds deze zomer is de Neder-Germaanse Limes Unesco Werelderfgoed. Één van de erkende locaties is Forum Hadriani, een Romeins stadje in Zuid-Holland. Auteur Tom Buijtendorp is elf jaar geleden, na jarenlang onderzoek, gepromoveerd op dit onderwerp en staat op het punt een publieksboek over Forum Hadriani te schrijven. Hij vertelt dan ook graag over deze bijzondere plek.


Status Unesco Werelderfgoed
Volgens Tom moet er nog veel gebeuren op het gebied van erkenning. Lokaal leeft het helaas nog niet erg. Men beseft niet hoe bijzonder het is dat er een Romeins stadje onder de grond ligt in Voorburg. De status van Unesco Werelderfgoed zorgt in ieder geval voor een stukje bescherming van belangrijk gebied en hopelijk voor een beter besef van het belang van dit gebied. Toch bestaat nog steeds het risico dat er meer gebouwd wordt, omdat men weinig in de grond verwacht. De verleiding is ook groot, aangezien Voorburg aan de rand van Den Haag ligt en er een groot tekort aan woningen is.

In de jaren tachtig had de gemeente bouwplannen. Leden van de AWN hebben toen in de winter in volkstuintjes een aantal proefsleufjes getrokken om het archeologische belang van het gebied aan te tonen. Er kwamen toen waterputten en resten van stenen gebouwen te voorschijn. Dankzij deze actie heeft men toen besloten om toch niet te bouwen. De geschiedenis herhaalt zich helaas. Een aantal jaar geleden was men wederom bijzonder verrast dat er een haven werd opgegraven op een plek waar woningen zouden komen. Aan de andere kant heeft deze vondst ook wel de ogen geopend. Er valt volgens Tom nog veel meer te verwachten in de omgeving van Forum Hadriani. Er moeten grafvelden liggen, misschien ligt er nog een amfitheater en er zijn aanwijzingen dat de stad in een latere fase nog is uitgebreid.

Publieksboek
Om ervoor te zorgen dat Forum Hadriani gaat leven bij de mensen, is Tom Buijtendorp begonnen aan een publieksboek. Hij kan hier nog niet veel over zeggen, maar hij gaat voor een bijzondere vorm. Volgend jaar oktober tijdens de Maand van de Geschiedenis zal het boek verschijnen.

Archeon
Tom heeft ruim dertig jaar onderzoek gedaan naar Forum Hadriani. In de jaren tachtig wist hij ongeveer hoe de stad er moest hebben uitgezien. Er was een hoofdstraat waarlangs huizen met zuilengalerijen stonden. Op dat moment kwam Archeon op en heeft hij met de ontwikkelaars overlegd om een stuk van Forum Hadriani na te bouwen. Ze hebben toen het rechthoekige stratenstelsel overgenomen en een Romeins huis (domus). Zo'n Romeins huis heeft aan de straatzijde een winkel en werkplaats en aan de achterzijde het woongedeelte. Het mooie van een reconstructie is dat je er in kunt rondlopen en een idee krijgt van de proporties.

Domus in het Archeon met aan de straatzijde een winkel en werkplaats.

Domus in het Archeon met aan de straatzijde een winkel en werkplaats.

Deze serie is tot stand gekomen dankzij de provincie Zuid-Holland.

Deze serie is tot stand gekomen dankzij de provincie Zuid-Holland.

S1 afl 4: De Brittenburg, een cold case uit de archeologie

Muziek podcast: Jessica Polak en Renadi Santoso

Tom Buijtendorp is de auteur van meerdere publieksboeken op het gebied van de Romeinse tijd in de lage landen. Nu is daar het boek en de tentoonstelling over de Brittenburg, een mysterieuze ruïne die eeuwen geleden in zee is verdwenen. Onduidelijke schetsen en kaarten uit de zestiende eeuw maakten dat er vele theorieën bestonden over het oorspronkelijke bouwwerk. Het leek een onopgeloste zaak, maar Tom denkt na jarenlang onderzoek deze archeologische cold case te hebben opgelost. Tijdens het interview vertelt hij ook over zijn eerste cold case Forum Hadriani, een Romeinse stad in Voorburg, waarop hij na jarenlang onderzoek is gepromoveerd.

Elke keer als ik een presentatie van Tom bijwoon of één van zijn boeken lees, word ik meegezogen in één van zijn onderzoeken. Het is zeker een gave hoe hij steeds puzzelstukjes vrijgeeft en zo tot een conclusie of nieuw inzicht komt. Hij giet zijn onderzoek in de vorm van een reisboek en stimuleert de lezer om met het boek onder de arm de verschillende Romeinse resten te bezoeken die in zijn onderzoek een rol spelen.

Als een ware ambassadeur van ons Romeinse erfgoed oppert hij bovendien manieren om het Romeinse verleden zichtbaar te maken. Een mooi voorbeeld is zijn jarenlange onderzoek naar Forum Hadriani, een Romeinse stad bij Voorburg, waar hij als niet-archeoloog uiteindelijk op is gepromoveerd. De reconstructies van Romeinse winkels in het Archeon zijn een zichtbaar resultaat van dat onderzoek.

De Brittenburg

Misschien is het al opgevallen dat Tom Buijtendorp jarenlang onderzoek absoluut niet schuwt. Bovendien heeft hij een duidelijke voorkeur voor onopgeloste zaken. De Brittenburg spreekt tot de verbeelding, juist omdat het in zee is verdwenen. Als Zeeuwse ben ik me bewust van de strijd die we constant voeren tegen de zee. Zo is ook het land bij Colijnsplaat ooit afgebrokkeld en is de tempel van Nehalennia volledig in zee verdwenen. Bij toeval kreeg een visser in 1970 brokstukken in zijn netten. Drie jaar lang werd er onderzoek gedaan en werden er vele altaarstenen en onderdelen van de tempel opgevist.

Het onderzoek naar de Brittenburg is wat dat betreft een stuk lastiger. De ruïne is in zee verdwenen en ondertussen bedekt door een dikke laag opgespoten zand. Tom heeft daarom een andere weg bewandeld. Hij onderzocht historische bronnen en kaarten waarop ofwel de Brittenburg wordt vernoemd, ofwel Lugdunum, de Romeinse plaats waar het fort onderdeel van uitmaakte.

Tentoonstelling Katwijks Museum

Tegelijkertijd met de publicatie van het boek, verscheen in het Katwijks Museum een tentoonstelling waarin veel van de door Tom onderzochte bronnen bij elkaar te zien zijn. Zo wordt de bezoeker net als in het boek uitgenodigd om zelf op onderzoek uit te gaan en mee te kijken hoe Tom uiteindelijk tot zijn reconstructie van de Brittenburg komt. De tentoonstelling is nog t/m 25 mei te bezichtigen. Volgende week is de allerlaatste week, wacht dus niet te lang! 

Meer weten?