S4A10 Katwijks Museum

Muziek podcast: Jessica Polak en Renadi Santoso

In deze zomerspecial van 'De Limes leeft!' reis ik langs de Limes in Zuid-Holland. Ik bezoek de locaties van de serie-expositie 'Goden, Gemmen en Geluk'. Vandaag reis ik met de trein en bus naar het uiterste westen van de Neder-Germaanse Limes. Eeuwen geleden was vanuit Katwijk het mythische fort de Brittenburg nog te zien. In het Katwijks Museum spreek ik met collectiebeheerder Greet van Duijn. Het speerpunt van het museum is de kunstenaarskolonie van een eeuw geleden. Wat betreft de Limes en de Romeinen, zijn ze in het museum het meest trots op hun versie van de Peutingerkaart.

Prent van de Brittenburg in het Katwijks Museum

Het is alweer vijf jaar geleden dat ik het Katwijks Museum bezocht. Het was mijn eerste seizoen van ‘De Limes leeft! en ik had hier meteen een geweldig onderwerp te pakken: De Brittenburg! In het museum was een tijdelijke tentoonstelling over dit mythische bouwwerk dat in zee is verdwenen en eeuwen geleden voor het laatst is gezien. Auteur Tom Buijtendorp nam me mee in deze cold case van de archeologie. Hij weet als geen ander een spannend verhaal te maken aan de hand van archeologische bewijzen. Luister hier de aflevering over de Brittenburg.

De eerste bewoners

Katwijks Museum

Het Katwijks Museum is een voormalige rederswoning van de familie Meerburg, een van de belangrijkste redersfamilies in Katwijk. Later is het ook een belangrijke familie van bestuurders geworden.  Er is nu nog steeds de jaarlijkse Meerburgprijs. Het gebouw is ontworpen door de regionaal bekende architect Jesse. In onder andere Rijnsburg, Valkenburg, Katwijk, Leiden en Oegstgeest zijn bouwwerken van hem te vinden, met een aantal karakteristieke kenmerken die ook in het museum herkenbaar zijn. Nadat de familie Meerburg het pand verlaat, wordt het een politiebureau. Op dat moment komt er een aanbouw bij. Uiteindelijk is het een museumgebouw geworden en zijn er nog eens twee aanbouwen bij gekomen. Het is dan ook een leuke wirwar van kamers en ruimtes om door te dwalen. Greet weet me uiteraard precies te vertellen welk deel bij de originele woning hoort en wat de typische kenmerken van Jesse zijn. Verschillende ruimtes in het museum geven een mooi tijdsbeeld. Sommige kamers zijn origineel, andere ruimtes en soms complete woninkjes zijn in zijn geheel ingebouwd in het museum. Het doet bijna denken aan het Openluchtmuseum.

Greet is duidelijk trots op de collectie van het museum. Vol enthousiasme toont ze me de tentoonstellingen en wijst me op de topstukken van het museum. Er zitten prachtige schilderijen bij van de kunstenaarskolonie, die een mooi beeld schetsen van Katwijk aan Zee. Er zijn werken van beroemde schilders als Toorop en Van Goyen. Op veel van de schilderijen pronkt de Andreaskerk, het icoon van Katwijk. Het is dat ik nog naar Valkenburg moet, want in dit museum kun je uren ronddwalen.

Schilderij van E.F. Neumann

Katwijk in vogelvlucht

Tijdens het interview zitten we op de zolder van het museum, op de afdeling Katwijk in vogelvlucht. Hier wordt de belangrijkste geschiedenis van Katwijk getoond. Het begint bij de Romeinen en eindigt in het heden bij de parkeergarage in de boulevard die tegelijkertijd zeewering is. Veel onderwerpen horen bij het leven aan de kust. Het gaat over kustbescherming, zoutziederij, uitwaterende sluizen en badcultuur.

tijdelijke tentoonstelling

De tijdelijke tentoonstelling gaat over 200 jaar KNRM. Op 13 locaties in heel Nederland is een tentoonstelling georganiseerd. Deze tentoonstelling gaat over het Redstation Katwijk, het oudste station van de kust. Dit wordt gecombineerd met romantische schilderijen van strandingen, stormen en reddingen. Deze tentoonstelling staat tot eind augustus.

Een portrettenserie van de hedendaagse vrijwilligers van het KNRM.

De volgende tijdelijke tentoonstelling zal gaan over textiel. Er wordt samengewerkt met een eigentijdse beeldhouwer in textiel, Anneliet van Beelen, in combinatie met de klederdracht collectie. Er wordt een wedstrijd georganiseerd voor textielkunstenaars over rouwsieraden. De inzendingen worden eveneens getoond. Deze tentoonstelling is te zien van september tot en met december 2024.   

Meer weten?

Deze zomerserie is tot stand gekomen dankzij een bijdrage van de Provincie
Zuid-Holland.

S1 afl 4: De Brittenburg, een cold case uit de archeologie

Muziek podcast: Jessica Polak en Renadi Santoso

Tom Buijtendorp is de auteur van meerdere publieksboeken op het gebied van de Romeinse tijd in de lage landen. Nu is daar het boek en de tentoonstelling over de Brittenburg, een mysterieuze ruïne die eeuwen geleden in zee is verdwenen. Onduidelijke schetsen en kaarten uit de zestiende eeuw maakten dat er vele theorieën bestonden over het oorspronkelijke bouwwerk. Het leek een onopgeloste zaak, maar Tom denkt na jarenlang onderzoek deze archeologische cold case te hebben opgelost. Tijdens het interview vertelt hij ook over zijn eerste cold case Forum Hadriani, een Romeinse stad in Voorburg, waarop hij na jarenlang onderzoek is gepromoveerd.

Elke keer als ik een presentatie van Tom bijwoon of één van zijn boeken lees, word ik meegezogen in één van zijn onderzoeken. Het is zeker een gave hoe hij steeds puzzelstukjes vrijgeeft en zo tot een conclusie of nieuw inzicht komt. Hij giet zijn onderzoek in de vorm van een reisboek en stimuleert de lezer om met het boek onder de arm de verschillende Romeinse resten te bezoeken die in zijn onderzoek een rol spelen.

Als een ware ambassadeur van ons Romeinse erfgoed oppert hij bovendien manieren om het Romeinse verleden zichtbaar te maken. Een mooi voorbeeld is zijn jarenlange onderzoek naar Forum Hadriani, een Romeinse stad bij Voorburg, waar hij als niet-archeoloog uiteindelijk op is gepromoveerd. De reconstructies van Romeinse winkels in het Archeon zijn een zichtbaar resultaat van dat onderzoek.

De Brittenburg

Misschien is het al opgevallen dat Tom Buijtendorp jarenlang onderzoek absoluut niet schuwt. Bovendien heeft hij een duidelijke voorkeur voor onopgeloste zaken. De Brittenburg spreekt tot de verbeelding, juist omdat het in zee is verdwenen. Als Zeeuwse ben ik me bewust van de strijd die we constant voeren tegen de zee. Zo is ook het land bij Colijnsplaat ooit afgebrokkeld en is de tempel van Nehalennia volledig in zee verdwenen. Bij toeval kreeg een visser in 1970 brokstukken in zijn netten. Drie jaar lang werd er onderzoek gedaan en werden er vele altaarstenen en onderdelen van de tempel opgevist.

Het onderzoek naar de Brittenburg is wat dat betreft een stuk lastiger. De ruïne is in zee verdwenen en ondertussen bedekt door een dikke laag opgespoten zand. Tom heeft daarom een andere weg bewandeld. Hij onderzocht historische bronnen en kaarten waarop ofwel de Brittenburg wordt vernoemd, ofwel Lugdunum, de Romeinse plaats waar het fort onderdeel van uitmaakte.

Tentoonstelling Katwijks Museum

Tegelijkertijd met de publicatie van het boek, verscheen in het Katwijks Museum een tentoonstelling waarin veel van de door Tom onderzochte bronnen bij elkaar te zien zijn. Zo wordt de bezoeker net als in het boek uitgenodigd om zelf op onderzoek uit te gaan en mee te kijken hoe Tom uiteindelijk tot zijn reconstructie van de Brittenburg komt. De tentoonstelling is nog t/m 25 mei te bezichtigen. Volgende week is de allerlaatste week, wacht dus niet te lang! 

Meer weten?