Muziek podcast: Jessica Polak en Renadi Santoso
In deze zomerspecial van 'De Limes leeft!' reis ik langs de Limes in Zuid-Holland. Ik bezoek de locaties van de serie-expositie 'Goden, Gemmen en Geluk'. Na mijn bezoek aan de Hortus Populus in Bodegraven, ben ik nu in het centrum, waar het poortgebouw van een castellum is gevonden dat slechts kort zou hebben bestaan. In het Groene Harthuys spreek ik met John de Vries van de Historische Kring Bodegraven.
Romeinse vondsten bodegraven
John is een actieve vrijwilliger met een groot hart voor de Romeinse Limes. Ik sprak hem een aantal jaar geleden bij de Limestentoonstelling in Nigrum Pullum, waar hij op dinsdag vrijwilliger is. Daarnaast is hij vrijwilliger bij Operatie Zwammerdamschepen in Museumpark Archeon. Nu tref ik hem in zijn woonplaats Bodegraven. John neemt me mee door het centrum en laat me zien waar ze de Romeinen weer zichtbaar hebben gemaakt in het straatbeeld. Een aantal jaar geleden heeft hij bovendien een informatiebord gemaakt, zodat inwoners en bezoekers op het Romeinse verleden worden gewezen.
Vervolgens toont John me de locaties waar Romeinse vondsten zijn gedaan. We bezoeken de plek waar het poortgebouw is aangetroffen in 1995. Hier ligt nu een parkeerplaats. Dankzij deze vondst is de grootte van het oorspronkelijke fort goed in te schatten. Het gaat volgens John om eenzelfde afmeting als het fort in Zwammerdam. Tijdens de opgraving is een houten paal gedateerd op 61 na Christus. Archeoloog Julia Chorus, die zich heeft gespecialiseerd in de houten fasen van de castella, vermoedt dat het om een reparatiepaal van het fort gaat. Het fort zou van vroeger kunnen dateren, meer in de lijn van de omliggende forten. Volgend jaar is het dertig jaar geleden dat de het poortgebouw is gevonden. Een mooi moment om een heropgraving te doen, om nogmaals palen te kunnen dateren.
Volgens de informatie zoals die nu bekend is, zou het fort namelijk slechts acht jaar hebben bestaan, totdat het in 69 na Christus net als de andere forten in brand is gegaan tijdens de Bataafse opstand. Waarom het fort niet is herbouwd blijft de vraag. Misschien was de locatie toch niet geschikt, was er veel wateroverlast en zijn de resten van het fort verspoeld.
Locatie poortgebouw
eerste vondsten
Op de locatie van de huidige Albert Heijn stond vroeger een Katholieke jongensschool. Hier heeft amateurarcheoloog Kees Beunder, die John ook wel de nestor van de Bodegraafse archeologie noemt, in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw al veel Romeins aardewerk gevonden. Ook trof hij een zwarte laag aan, waarschijnlijk de brandlaag uit 69. Beunder is degene die heeft gesuggereerd dat er in Bodegraven ook een Romeins fort heeft gelegen. Bij werkzaamheden aan de riolering in de jaren zeventig aan de Oud-Bodegraafseweg zou Beunder houten eiken palen hebben gezien waarbij hij dacht aan damwandconstructie. De palen zijn echter nooit uitgegraven of gedateerd dus daar zal helaas geen duidelijkheid over komen.
In 1996 is er veel verspoeld hout teruggevonden op de locatie van de Albert Heijn. Sommige archeologen denken aan een legerbarak. Er is namelijk een zwarte plaat teruggevonden die zou kunnen wijzen op een open haard. De laatste visie is echter een fabrica of werkplaats, omdat de plaat te groot zou zijn voor in een soldatenbarak.
Tijdens de opgravingen in de jaren negentig is verder versierd pleisterwerk aangetroffen. Dit zou volgens John kunnen wijzen op een badhuis of herberg. Dit zou logisch zijn aangezien er zoveel losse vondsten zijn gedaan die dateren na 69.
Hopelijk is de opgraving volgend jaar succesvol en wordt er meer duidelijk over de leeftijd van het Romeinse fort in Bodegraven. Helemaal mooi zou zijn als in de toekomst nog andere resten van het fort naar boven komen.
Meer weten?
Vos, W.,J. Lanzing en H. Siemons. Romeins Bodegraven. Een overzicht van n visie op de archeologische bewoningsresten. Oosterbeek 2016.
Deze zomerserie is tot stand gekomen dankzij een bijdrage van de Provincie
Zuid-Holland.
