Mijn mooiste vondst: 5. Een zilveren slangenarmband

Ayoub in het veld

Ayoub in het veld

Ayoub Choban woont in Rotterdam met zijn vrouw en twee kinderen. Van beroep is hij architect, maar hij is heel erg geïnteresseerd in geschiedenis. Daarom heeft hij in 2013 een metaaldetector gekocht en is hij lid geworden van de DDA (de Detector Amateur). Soms gaat hij alleen op pad, maar meestal gaat hij samen met zijn zoekmaat Ruud. Hij zoekt dan in Zuid-Holland, Noord-Brabant of Limburg. Detectorzoeken vindt hij een fijne hobby. Het is gezellig, hij is in beweging en lekker in de buitenlucht. 

Zijn allereerste vondst was een gouden art nouveau ring. Op dat moment dacht hij dat hij elke keer een gouden ring zou vinden, maar dat was jammer genoeg niet het geval. Ondertussen heeft hij een mooie collectie opgebouwd, die hij bewaart in een vitrinekast. De vondsten komen uit de Romeinse tijd, de Middeleeuwen en de Nieuwe tijd. Er zitten zeldzame vondsten tussen, dus hij hoopt bijzondere vondsten in de toekomst uit te kunnen lenen of verkopen aan musea. Ayoub meldt zijn vondsten aan bij PAN (Portable Antiquities of the Netherlands). Hij vindt deze database belangrijk en nuttig. Zelf gebruikt hij de database om meer te weten te komen over zijn eigen vondsten.

Ayoub is het meest geïnteresseerd in de Romeinse tijd. Zijn mooiste vondst komt dan ook uit deze periode. Hij was op bezoek in Roermond en op de weg naar huis besloot hij te gaan zoeken. Na een half uur vond hij een zilveren armband met twee slangenkoppen als uiteinde. De armband is mooi versierd. Er zijn lijnen in gegraveerd in een ruitpatroon, die doet denken aan de slangenhuid. Hij had al eerder gouden en zilveren sieraden gevonden, maar nooit zo compleet. Hij was dan ook heel blij met de vondst. Twee zeer ervaren archeologen vertelden hem dat de armband Romeins was.

Jammer genoeg weet hij niet veel over de armband. Op Catawiki zag hij een Romeinse zilveren slangenarmband voorbij komen, waarbij werd vermeld dat het om een doktersarmband zou gaan. De slangen zouden verwijzen naar de god van de genezing Asclepius. Zou zijn armband een zelfde functie gehad kunnen hebben?

Mijn mooiste vondst: 4. De goudschat van Lienden

Goudschat van Lienden, Foto: Mark Volleberg

Goudschat van Lienden, Foto: Mark Volleberg

Mark Volleberg is detectorzoeker. Deze hobby is niet zozeer gestart vanuit een archeologische interesse, maar vanwege zijn liefde voor munten. Dat begon in 2002 toen de gulden verdween en de euro werd geïntroduceerd. Hij is toen als een gek alle guldens gaan verzamelen en binnen een jaar had hij ze allemaal. Op dat moment besloot hij oudere munten te verzamelen. Al snel ontstond er een probleem: hoe ouder de munten des te duurder ze waren. Tijdens het speuren op internet viel het hem echter op dat het vaak detectorzoekers waren die dure munten vonden en op dat moment besloot hij om zelf een metaaldetector te kopen, zodat hij in de grond op zoek kon gaan naar oude munten. Tijdens het zoeken kwam hij natuurlijk ook andere dingen tegen en zo is hij zich gaan interesseren voor de geschiedenis.

Zelf woont Mark in een plaats met veel Romeinse historie, namelijk Cuijk aan de Maas. Hier lag een stenen brug (de enige andere stenen brug uit de Romeinse tijd ligt in Maastricht), waarvan de resten tussen 1991 en 1993 door onderwaterarcheologen zijn geborgen. Mark herinnert zich nog de paaltjes die bij laag water goed te zien waren. Dat was wel bijzonder. Zelf heeft hij ook wel eens meegeholpen tijdens opgravingen in Cuijk, omdat hij in de werkgroep zit. De Romeinse laag ligt in Cuijk heel diep in de grond, maar er zijn toch diverse Romeinse vondsten gedaan.  

Zijn mooiste Romeinse vondst heeft Mark echter niet in Cuijk gedaan. In de zomer van 2016 was hij aan het rondrijden, op zoek naar een interessante plek. Het lukte echter niet om toestemming te krijgen van de landeigenaren. Hij besloot een maat te bellen die hem als tip Aalst gaf. Op weg naar Aalst kwam hij langs een interessante plek in Lienden. Hier lag een akker een meter hoger in het landschap en dat zag er interessant uit. Hij zocht de boer op en kreeg toestemming om te zoeken. Zijn eerste zoektocht leverde niets op. Een baantje verder kwam hij wat Romeinse scherven tegen en even later vond hij twee bronzen munten. Dat was een goed teken.

Net gevonden gouden munten, Foto: Mark Volleberg

Net gevonden gouden munten, Foto: Mark Volleberg

In de volgende baan kwam er een heel klein piepje. Hij zag een gelig muntje liggen en was teleurgesteld. Hij dacht dat hij een euromuntje van 50 cent had gevonden. Maar toen hij beter keek, klopte dat niet. Hij pakte de munt op, wreef het schoon en zag een keizerkop verschijnen. Toen zag hij dat er nog een munt aan vastgeplakt zat, dus hij had er twee te pakken. Twee gouden munten uit de Romeinse tijd. Toen hij zich dat realiseerde stond hij even te schudden op zijn benen. Hij kon het niet geloven. Natuurlijk ging hij verder zoeken, al leek de kans op nog meer munten wel heel klein. Niets was minder waar. Die middag vond hij in totaal 18 gouden munten! Af en toe keek hij om zich heen, zat hij in Bananasplit of zo? Hij kon het niet geloven. Hij stopte pas toen hij echt niets meer vond en is toen eerst een uur in zijn auto gaan zitten om tot rust te komen. Hij belde zijn maat op en vroeg: 'Wat is er mooier dan 1 gouden Romeinse munt vinden?' Zijn maat zei: '2 Romeinse gouden munten.' Mark vroeg nog even verder tot hij onthulde dat hij 18 gouden munten had gevonden. Zijn maat kon het amper geloven. Hij wilde meteen komen kijken en was zo nieuwsgierig dat hij nog eerder vanuit Duitsland bij Mark thuis was dan Mark zelf. Het was ontzettend kicken.

Mark meldde zijn vondst aan bij PAN (Portable Antiquities of the Netherlands) en kwam in contact met archeoloog Stijn Heeren. Ze bespraken de vondstplek en Stijn wist te vertellen dat er in 2012 op dezelfde locatie al 8 gouden munten waren gevonden! Nog meer gouden munten zijn in het verleden op dezelfde plek gevonden, waardoor het totaal op 41 munten komt. Een aantal van die munten staan beschreven, maar zijn op dit moment zoek. De muntschat is in bruikleen gegeven aan Museum het Valkhof in Nijmegen. Deze vondst is namelijk extra bijzonder, omdat het de jongste Romeinse muntschat is, die is teruggevonden in Nederland.

Wil je weten waarom deze muntschat zo bijzonder is? Op onderstaande links kun je veel informatie vinden.

Mijn mooiste vondst: 3. Een Romeins diploma

In deze mini-aflevering in het kader van de online Romeinenweek 2020, vertelt amateurarcheoloog Fredo van Berkel uit Ammerzoden over zijn mooiste Romeinse vondst met de metaaldetector: Een stukje van een Romeins diploma. Het stuk blijkt zo bijzonder dat het is verworven door Museum het Valkhof (indertijd Museum Kam). Daar maakt het nog altijd deel uit van de collectie.

Mijn mooiste vondst: 2. De bodem van een terra sigillata kom met graffiti

Gabor Mooij. Foto: Hans-Willem van der Leeuw

Gabor Mooij. Foto: Hans-Willem van der Leeuw

Gabor Mooij is geboren in 1971 en groeide op in Hoogwoud, West-Friesland. In de omgeving (zoals bij Schagen) vonden AWN’ers sporadisch Romeinse resten. Als kind was hij al geïnteresseerd in geschiedenis. Hij las veel boeken over opgravingen in het Midden-Oosten, Egypte, Griekenland en Italië, uitgevoerd door beroemde archeologen zoals Woolley, Evans, Petrie en Schliemann. Van daaruit ontdekte hij de archeologie in de Lage Landen. Zijn eerste vondsten deed hij al op twaalfjarige leeftijd bij een oude stolpboerderij. Een paar jaar later stond hij bij de monding van de Oude Rijn in Katwijk, op de grens van het Romeinse Rijk: de limes.

Met zijn interesse voor archeologie is het niet gek dat hij al in 1986 lid werd van de AWN. Zijn eerste Romeinse opgraving was in 1987, waar hij deelnam aan een AWN-graafkamp bij de Romeinse vlootbasis in Velsen. Daar vonden ze vooral sporen van Romeinse tenten in de vorm van houten tentharingen en leren tentstukken. Zijn allereerste vondst was een grote leren tentflap. Het was een leuke inspirerende ervaring.

In de periode van 2011 tot en met 2018 is Gabor actief in het limesgebied, waar hij als lid van AWN Rijnstreek regelmatig Romeinse vondsten doet in Alphen aan den Rijn en Zwammerdam. Zijn  eerste Romeinse vondsten in Alphen aan den Rijn kan hij zich goed herinneren: heel veel aardewerk en bouwmateriaal in het Burgemeester Visserpark waar zonder archeologisch onderzoek een diepe riolering dwars door het park was gegraven op zo’n 100 meter afstand van het voormalige Romeinse fort. Hij kon zijn ogen niet geloven dat hij Romeinse aardewerk, waaronder zijn eerste terra sigillata scherven, met zakken vol van de stort haalde. Het werd nog opmerkelijker toen er sprake bleek te zijn van een Romeins grafveld met menselijk gecalcineerd bot dat zomaar op de stort en in de opengelegde delen van het park lag. Bijzonder was verder dat direct onder de straatklinkers waarover zo’n 80 jaar karren, fietsen en auto’s hadden gereden, een geheel intacte Romeinse laag bleek te liggen.

Vondsten uit het Burgemeester Visserpark. Foto: Gabor Mooij

Vondsten uit het Burgemeester Visserpark. Foto: Gabor Mooij

Gabor heeft heel wat Romeinse voorwerpen gevonden in die vijf jaar. Maar wat is zijn mooiste Romeinse vondst? Dat is een deel van een terra sigillata kom met graffiti. Die vond hij samen met een versierde terra sigillata scherf in 2013 op de stort bij de aanleg van een sportveldje (het Johan Cruijff-court) op de Hooge Burch in Zwammerdam. Tijdens een praatje met iemand van het terrein zag hij de kom opeens liggen. Hij dacht eerst dat het roodbakkend aardewerk was, maar bij het oppakken was de verrassing compleet, ook omdat toen de graffiti duidelijk te zien was. Gabor heeft een poging gedaan de graffiti te ontcijferen, wat nog best ingewikkeld is. Hij houdt het nu op ‘Tatis’ (of Tatius, Titus Tatis was een Sabijnse koning). De plek van het sportveldje ligt niet ver van de voormalige westingang van het fort Nigrum Pullum en de limesweg die daar het fort binnenkwam. Hij vond er nog meer Romeins aardewerk en bouwmateriaal.

Links versierde terra sigillata scherf, rechts de bodem van een terra sigillata kom met grafitti. Foto: Gabor Mooij

Links versierde terra sigillata scherf, rechts de bodem van een terra sigillata kom met grafitti. Foto: Gabor Mooij

Gabor is een mooi voorbeeld van hoe belangrijk de inzet van passievolle amateurarcheologen is binnen gemeentes. Als actief fietser was hij goed op de hoogte van graafwerkzaamheden in de gemeente Alphen aan den Rijn. Hij attendeerde  de gemeente Alphen aan den Rijn op graafwerk van de gemeente en soms ook van bedrijven of instellingen, waarbij overtreding van de archeologische regels plaatsvond. Dat kwam helaas nogal eens voor. Door onder andere zijn inzet is dat later verbeterd. In de gemeente waren verder weinig mensen die actief bezig waren met het bodemarchief, dus Gabor heeft het altijd als dankbaar werk gezien om goed in de gaten te houden dat er niet te veel waardevol archeologisch erfgoed verloren gingen. Met andere vrijwilligers van de AWN Rijnstreek is hij zelfs een aantal keer bij de gemeente geweest om daar te overleggen over een betere plaats van de archeologie in het ruimtelijk proces. Uiteindelijk leidde dit tot een structureel driemaandelijks overleg met de gemeente en de omgevingsdienst.

Tegenwoordig woont hij in Apeldoorn, waar hij ook actief lid is van de AWN. Daar heeft hij recent veel interessant steengoedafval van een Duitse steengoedbakkerij gevonden uit de 19e eeuw. Verder heeft hij wat sporen van de ijzerwinning op de Veluwe gevonden (zogeheten klepperstenen en ijzerslakken). Romeinse resten zijn hier minder aan de orde. Zijn droom is om nog een keer deel te nemen aan grafheuvelonderzoek. Maar zolang daar geen aanleiding toe is, heeft hij het liefst dat alles veilig in de grond bewaard blijft! Wat mij betreft een archeoloog in hart en nieren!

Meer weten?

Mijn mooiste vondst: 1. Een bijzondere munt van Augustus in Friesland

In deze mini-aflevering in het kader van de online Romeinenweek 2020, vertelt archeoloog Robbert Velt (31) uit Leeuwarden over zijn mooiste Romeinse vondst met de metaaldetector: Een bronzen as van Augustus die te linken is aan de beroemde Varusslag in 9 n.Chr. bij het Teutoburgerwoud. Drie legioenen werden door minimaal vier Gemaanse stammen in een hinderlaag gelokt en werden volledig in de pan gehakt.

Op de munt staat op de voorzijde het portret van Augustus (Octavianus) en CAESAR. Ook staat er een klop in met een vervlechting letters VAR. (Varus).
Op de keerzijde staat de tekst ROMETAVC en de tempel die in Lyon stond, toegewijd aan Rome. De munt is dan ook in Rome geslagen.
Het betreft soldij voor de soldaten die meededen aan de slag bij Kalkriese (Teutoburgerwoud). Na archeologisch onderzoek zijn daar meer van dit soort munten gevonden.

Meer weten over de Varusslag?